بقا و موفقیت در بحران: چگونه از کسب‌وکار و دارایی‌های دیجیتال خود در شرایط جنگ، قطعی اینترنت و حمله سایبری محافظت کنیم؟

زمانی نه چندان دور، دغدغه‌های ما در کسب‌وکارهای دیجیتال حول محور تبلیغات، سئو و رقابت بود. اما حالا، واقعیتی دیگر در برابر ماست:

جنگ، قطع اینترنت، محدودیت‌های ارتباطی، و حتی تهدیدهای زیرساختی گسترده.

سؤال اصلی اینجاست:

آیا شما برای شرایطی آماده هستید که هیچ سرویسی کار نکند، اینترنت بین‌المللی قطع شود، مشتریان نتوانند شما را پیدا کنند، و حتی دسترسی خودتان به اطلاعات کاری‌تان از بین برود؟

اگر جوابتان «نه» است، باید همین امروز دست به کار شوید.

و اگر جوابتان «بله» است، این راهنما به شما کمک می‌کند تا آن آمادگی را به سطح حرفه‌ای و قابل اتکا ارتقا دهید.

فصل اول: درک واقع‌گرایانه از بحران‌های قابل وقوع

ما باید بدانیم دقیقاً با چه چیزی ممکن است روبه‌رو شویم تا بدانیم چطور باید آماده شویم. در ایران، چهار نوع بحران پر احتمال وجود دارد که به‌شدت می‌توانند کسب‌وکار شما را فلج کنند:

1. قطع اینترنت بین‌الملل

در این حالت، اینترنت داخلی همچنان فعال است، اما هر گونه ارتباط با سرورهای خارجی – گوگل، دراپ‌باکس، واتساپ، تلگرام، اینستاگرام و سایر سرویس‌های جهانی – قطع خواهد شد.

تأثیر آن چیست؟

اگر سایت یا سامانه‌تان روی هاست خارجی است، پایین می‌آید. اگر ارتباط با مشتریان از طریق واتساپ یا اینستاگرام باشد، کاملاً قطع می‌شود.

2. قطع کامل اینترنت (داخلی و خارجی)

این شدیدترین حالت است. در این وضعیت، حتی سایت‌های ایرانی، پنل‌های پیامک داخلی، و سرورهای داخل کشور هم از دسترس خارج می‌شوند.

این اتفاق ممکن است در برخی مناطق رخ دهد (مانند تجربه آبان ۱۳۹۸)، یا در سطح ملی و سراسری در صورت وقوع جنگ یا حمله سایبری گسترده.

3. اختلال زیرساختی (حمله سایبری یا قطع برق)

تصور کنید حمله‌ای به مراکز داده رخ دهد و تمام اطلاعات شما رمزگذاری یا نابود شود. یا قطعی برق بلندمدت باعث از کار افتادن تجهیزات ذخیره‌سازی و شبکه شود.

4. جنگ یا بحران فیزیکی

این نوع بحران نه‌تنها فضای دیجیتال، بلکه فیزیکی‌ترین دارایی‌های شما را هم تهدید می‌کند. از نابودی ساختمان گرفته تا محدودیت جابه‌جایی تجهیزات.

فصل دوم: چه باید کرد؟ پیشگیری قدرتمند، تنها راه نجات

نکته‌ی طلایی این است:

هیچ برنامه‌ای در لحظه بحران ایجاد نمی‌شود. هر کاری که باید بکنید، قبل از بحران است.

گام اول: ایجاد «سیستم پشتیبان چندلایه»

برای اینکه در صورت قطع اینترنت یا حمله به سرورها اطلاعات خود را از دست ندهید، باید بک‌آپ خود را در حداقل سه محل مختلف داشته باشید:

۱. بک‌آپ محلی (Local)

این همان بک‌آپی است که روی لپ‌تاپ، سیستم کاری یا هارد اکسترنال شما قرار دارد. بدون نیاز به اینترنت در دسترس است. اما در معرض خطر فیزیکی، حمله یا سرقت است.

۲. بک‌آپ در فضای ابری (Cloud)

مثل Google Drive، Dropbox، OneDrive یا فضای ابری ایرانی مانند ابر آروان. مزیت آن امنیت بالا و دسترسی از راه دور است؛ ولی فقط زمانی مفید است که اینترنت بین‌المللی در دسترس باشد.

۳. بک‌آپ فیزیکی آفلاین

ذخیره اطلاعات روی فلش، هارد جداگانه یا حتی چاپ اسناد و نگهداری در محل امن. این نسخه حتی در صورت نابودی کل سیستم‌ها نجات‌بخش خواهد بود.

گام دوم: تعیین اینکه چه چیزهایی باید پشتیبان‌گیری شوند؟

✅ فایل‌ها و دیتابیس وب‌سایت یا سامانه فروش

✅ اطلاعات مشتریان: نام، شماره، سفارش، فاکتورها

✅ اطلاعات مالی: حساب‌های بانکی، شماره شبا، تسویه‌ها

✅ رمزها: ایمیل‌ها، پنل‌ها، دامنه‌ها

✅ محتواهای شبکه‌های اجتماعی: کپشن‌ها، تصاویر، ویدیوها

✅ اسناد حقوقی و قراردادها

✅ فایل‌های موجود در موبایل (تصاویر، ویدیوها، پیامک‌ها، مخاطبین)

فصل سوم: پشتیبان‌گیری از موبایل و شبکه‌های اجتماعی

در بسیاری از کسب‌وکارها – به‌ویژه فروشگاه‌های اینستاگرامی یا کسب‌وکارهای خانگی – تمام اطلاعات در تلفن همراه نگهداری می‌شود. بنابراین حفظ این داده‌ها حیاتی است.

موبایل‌ها چگونه باید پشتیبان‌گیری شوند؟

مخاطبین:

• در اندروید: صادرات به فایل VCF از طریق Contacts
• در iPhone: سینک با iCloud یا استفاده از iTunes

پیامک‌ها:

• اپلیکیشن SMS Backup & Restore (اندروید)
• فایل خروجی XML را روی فلش ذخیره کنید.

عکس و ویدیو:

• انتقال دستی به فلش OTG یا هارد اکسترنال
• یا با اپلیکیشن‌هایی مثل Google Photos (تا زمانی که اینترنت فعال است)

اپ‌ها و داده‌هایشان:

• Super Backup & Restore برای تهیه نسخه کامل از داده اپ‌ها، پیامک‌ها، تماس‌ها، تقویم و...

شبکه‌های اجتماعی چطور بک‌آپ گرفته شوند؟

تلگرام:

• نصب نسخه دسکتاپ
• مسیر: Settings > Advanced > Export Telegram Data
• انتخاب بخش‌هایی مثل چت‌ها، گروه‌ها، فایل‌ها، تصاویر، استیکرها
• ذخیره در سیستم با ساختار مرتب (HTML یا JSON)

اینستاگرام:

• وارد بخش تنظیمات شوید.
• مسیر: Settings > Your Activity > Download Your Information
• آدرس ایمیل بدهید؛ فایل ZIP شامل تمام داده‌ها ارسال می‌شود.
• این فایل را دانلود و در دو جای امن ذخیره کنید.

فصل چهارم: حفظ ارتباط با مشتری در زمان بحران

زمانی که اینترنت از کار بیفتد، راه‌های معمول ارتباط با مشتری (تلگرام، واتساپ، ایمیل، سایت) مختل می‌شوند. اگر برای این لحظات راه جایگزین نداشته باشید، کل رابطه‌تان با مشتری قطع می‌شود.

✔️ چه باید کرد؟

1. راه‌اندازی سامانه پیامک داخلی (درون کشور)

برای ارسال پیام‌های اطلاع‌رسانی یا ثبت سفارش ساده

2. داشتن شماره تماس ثابت و موبایل برای تماس مستقیم
3. تهیه کارت ویزیت، بروشور، تراکت یا بسته‌بندی‌هایی که شماره تماس شما روی آن درج شده
4. ذخیره اطلاعات کلیدی مشتریان در فایل آفلاین (Excel یا دفتر چاپ‌شده)
5. نصب نسخه آفلاین سایت یا اپلیکیشن در سرور محلی یا لپ‌تاپ

فصل پنجم: اقدامات هنگام بحران

در لحظه بحران، اولویت با ادامه حداقلی عملیات و سپس «اطلاع‌رسانی مؤثر» است:

1. اگر هاست یا سیستم‌ها بالا نمی‌آیند، از نسخه‌های بک‌آپ محلی استفاده کنید.
2. با مشتریان تماس بگیرید یا پیامک ارسال کنید.
3. اگر فروش آنلاین غیرفعال شد، از تماس تلفنی و پرداخت کارت‌به‌کارت استفاده کنید.
4. در سطح فیزیکی، پشتیبانی حضوری یا خدمات محلی ارائه دهید.

فصل ششم: بعد از بحران، بازسازی باهوشانه

وقتی بحران تمام شد، باید از آن درس بگیریم:

• بررسی کنید چه چیزی از دست رفت و چه چیزی نجات یافت.
• بک‌آپ‌ها را بازیابی کرده و وضعیت قبل را بازسازی کنید.
• ضعف‌های خود را شناسایی و برطرف کنید.
• بک‌آپ‌ها را بیشتر، امن‌تر و خودکارتر کنید.
• آموزش تیم را جدی بگیرید تا در بحران‌های بعدی مؤثرتر عمل کنند.

جداول مرور سریع

فایل‌هایی که باید بک‌آپ بگیرید:

راه‌های ارتباط جایگزین: